یکی از مهم‌ترین دلایلی که باعث شده تا قطر به بهترین بازار صادراتی ایران تبدیل شود، رابطه سیاسی مناسب این کشور با ایران است. این در حالی است که رابطه آن با کشورهای همسایه عربی خود همواره پرتلاطم بوده است.

همسایه جنوبی ایران به علت ویژگی خاص جغرافیایی خود، دسترسی چندان زیادی به خشکی نداشته و از آن به عنوان یک شبه جزیره کوچک نیز یاد می‌کنند. چرا که تنها مرز زمینی آن با کشور عربستان سعودی است و مابقی مرزهای آن به دریا راه دارد.

چالش‌های سیاسی این شبه جزیره کوچک با عربستان و امارات، باعث شده تا بارها از جانب این کشورها مورد تحریم قرار بگیرد. آخرین مورد از این تحریم به سالیان اخیر برمی‌گردد که کشورهای حاشیه خلیج فارس به رهبری عربستان سعودی اقدام به تحریم اقتصادی قطر کردند.

به دنبال این اقدامات تنها راه ارتباطی این کشور با دنیای خارج، صرفا به ایران منتهی شد. حتی هواپیماهای قطری نیز صرفا از طریق آسمان ایران مجاز به رفت‌وآمد بودند. همراهی ایران با شبه‌جزیره کوچک خلیج فارس باعث شده تا دولت‌مردان آن در چند سال اخیر به فکر گسترش روابط اقتصادی خود با ایران باشند.

اقتصاد قطر 

 واقعیت آن است که هر چند قطر یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان محسوب می‌شود، اما اکثر ثروت آن در منابع طبیعی مانند نفت و خصوصا گاز خلاصه می‌شود. کمبود زمین‌های زراعی در کنار آب‌و‌هوای خشک باعث شده تا به یکی از بزرگترین واردکنندگان محصولات کشاورزی تبدیل شود. 

از طرف دیگر این کشور از کمبود تخصص در زمینه‌های مختلف رنج می‌برد که این مورد را می‌توان پاشنه آشیل اقتصادی اکثر کشورهای عربی خصوصا حاشیه خلیج فارس دانست. همچنین امکان تولید بسیاری از کالاهای صنعتی و معدنی در آن وجود ندارد و همین موضوع باعث واردات بسیاری از کالاها و قطعات صنعتی می‌شود.

ضعف کشاورزی باعث شده تا بسیاری از مواد غذایی در این کشور به صورت بومی تولید نشود و نیاز به واردات آن احساس شود. حتی در جریان تحریم عربستان، بسیاری از شهروندان قطری از ترس کمبود مواد غذایی به فروشگاه‌ها هجوم بردند. مجموعه این استدلالات نشان می‌دهد که همسایه جنوبی کشور ما یک فرصت و پتانسل بی‌نظیر برای حضور کالاهای ایرانی است. 

گذشته از این موارد آن چیزی که بیش از پیش فرصت صادرات به قطر را به ما گوشزد می‌کند، وجود مرزهای دریایی زیاد با ایران و قابلیت همسایگی است. استخوان‌خرد کرده‌های تجارت بهتر می‌دانند که نزدیکی کشورها و وجود مرز مشترک تا چه اندازه می‌تواند شرایط صادرات و کار بازرگانی را تسهیل کند.

مساله‌ای که در خصوص صادرات به بسیاری دیگر از همسایه‌ها از جمله صادرات به عراق نیز وجود دارد. وجود بنادر بزرگ با امکانات فراوان بوده که فعالیت بازرگانی را بسیار تسهیل کرده است. بنادر دوحه، ام‌السعید و زکریت از جمله بندرهای مهم این کشور برای فعالیت‌های اقتصادی محسوب می‌شوند.

علاوه بر بنادر مهم، فرودگاه‌های پیشرفته و به طور کل سیستم حمل‌ونقل مدرن باعث شده تا رفت‌وآمد و همچنین حمل‌ونقل کالا به این کشور عربی بسیار تسهیل شود. امکانات فراوان و وجود مراکز اقامتی، هتل‌ها و مراکز تفریحی متعدد نیز مسافرت تجار به شبه‌جزیره خلیج فارس را بسیار تسهیل کرده است. 

اطلاعات جمعیت‌شناختی، فرهنگی و اجتماعی قطر 

قطر را می‌توان کشور تجار و فعالان اقتصادی دانست. گویی جزیره‌ای بوده که مهم‌ترین بازرگانان از سراسر جهان با پتانسیل‌های مختلف در آن جمع شده‌اند. همین موضوع فرصت بی‌نظیری را برای انجام انواع فعالیت‌های تجاری فراهم کرده است.

برخلاف بسیاری از کشورهای دیگر، تجار قطر از بازرگانان خوش‌سابقه و ثروتمند خلیج فارس به حساب می‌آیند که این موضوع در کنار وجود اشتراکات فرهنگی زیاد با مردم ایران، می‌تواند عامل دیگری برای تسهیل صادرات به حساب بیاید. چرا که مولفه‌ها و خصوصیات فرهنگی و اجتماعی نیز می‌توانند نقش مهمی در کارهای بازرگانی داشته باشند.

در همین راستا می‌توان به ایرانیان مقیم قطر اشاره کرد که می‌توانند نقش بسزایی در فرایند صادرات کالا داشته باشند. چرا که بسیاری از فرایندهای صادرات مانند بازاریابی صادراتی یا اطلاع از قوانین و مقررات تجاری را می‌توان از طریق این افراد دریافت کرد. 

تجارت قطر با کشورهای جهان به چه صورت است؟ 

براساس آمار سازمان تجارت جهانی (WTO)، کشورهای اتحادیه اروپا، آمریکا و چین بیشترین صادرات به قطر را داشته و به نوعی رقیب صادرکنندگان ایرانی در این کشور محسوب می‌شوند.

این کشورها حجم قابل توجهی از نیازهای وارداتی شبه جزیره خلیج فارس را به خود اختصاص داده‌اند. مابقی واردات نیز از سایر کشورهای دیگر صورت می‌گیرد که در اینجا جای خالی کشورمان کاملا احساس می‌شود. 

ما در ادامه به مهم‌ترین شرکاء قطر در بحث صادرات و واردات اشاره خواهیم کرد. 

قطر به کدام کشورها بیشترین صادرات را دارد؟ 

بررسی داده‌های سازمان تجارت جهانی (WTO) نشان می‌دهد که بیشترین کالاهای صادراتی قطر به کشورهای ژاپن (18.2 درصد)، کره جنوبی (17.86 درصد)، هند (13 درصد)، چین (11.90 درصد)، سنگاپور (7.36 درصد)، تایلند (4.71 درصد)، چین تایپه (3.86 درصد) و برخی کشورهای دیگر نظیر انگلستان و آمریکا بوده است. 

نمودار زیر برگرفته از آخرین داده‌های سازمان تجارت جهانی بوده که گویا ایران چندان جایگاهی در بین مقاصد کالاهای صادراتی کشور قطر ندارد که البته طبیعی نیز است. 

بیشترین واردات قطر از کدام کشورها است؟ 

علی‌رغم رشد صادرات کالاهای ایرانی به قطر در چند سال اخیر، اما باز هم داده‌های جهانی نشان می‌دهد که هنوز هم جای خالی محصولات ایرانی در این بازار احساس می‌شود. 

نمودار زیر نشان می‌دهد که بیشترین نیازهای وارداتی کشور قطر از طریق کشورهای آمریکا (20.36 درصد)، فرانسه (13.57 درصد)، انگلستان (10.27 درصد)، چین (7.59 درصد)، آلمان (5.11 درصد)، ایتالیا (4.89 درصد)، هند (4.12 درصد)، سوئیس (3.66 درصد)، ترکیه (3.66 درصد) و برخی کشورهای دیگر تامین می‌شود. 

لیست کالاهای صادراتی ایران به قطر 

ایران به کشورهای همسایه خود کالاهای مختلفی را صادر می‌کند که بسیاری از آنها را مواد غذایی و کشاورزی، قطعات صنعتی یا قطعات معدنی تشکیل می‌دهند. بررسی آخرین داد‌ه‌های گمرک جمهوری اسلامی ایران در خصوص انواع محصولات صادراتی، به ما نشان می‌دهد که کدام محصولات ایرانی در صدر کالاهای صادراتی به قطر محسوب می‌شوند.

نمودار زیر نشان‌دهنده میزان صادرات کالاهای ایرانی به قطر طی سالیان اخیر است. این داده‌ها براساس آخرین آمارهای سازمان تجارت جهانی و نهادهای بین‌المللی است. این نمودار نشان می‌دهد که حجم صادرات به قطر در سالیان اخیر جهش قابل توجهی داشته است. 

 در سال 97 بالغ بر 225 میلیون دلار کالا از ایران به این کشور صادر شده که عمدتا از طریق گمرکات بندر بوشهر، بندر شهید رجایی، بندر لنگه، منطقه ویژه اقتصادی پارس، اصفهان، مشهد و بندر امام خمینی صورت گرفته است.

 اطلاعات زیر مربوط به کالاهای صادراتی ایران به قطر در سال 97 بوده که می‌تواند تا حد زیادی به تجار و بازرگانان در شناخت نیازهای صادراتی کمک کند: 

چه کالاهایی شانس بیشتری برای صادرات به قطر دارند؟ 

در فرایند صادرات همواره تشخیص نیازهای صادراتی در کشورهای مقصد، حدود 50 درصد از اهمیت کار را به خود اختصاص می‌دهد. به همین دلیل اکثر صادرکنندگان ابتدا اقدام به بازاریابی صادراتی در کشورهای مقصد می‌کنند.

از طرفی همواره در کشورهای مقصد محصولات برخی کشورهای دیگر نیز وجود دارند که به نوعی رقیب محسوب می‌شوند و آشنایی با این کشورها و محصولات آنها هم برای صادرکنندگان الزامی است.

براساس همین آمار بیشترین نیازهای وارداتی قطر در گروه‌های یاد شده به صورت زیر است: 

محصولات و تولیدات کشاورزی 

محصولات صنعتی 

 شرایط صادرات به قطر 

عموما برای صادرات به هر کشور باید یک سری از الزمات و قواعد را رعایت کرد. از همین رو برای صادرات به قطر نیز نیاز است تا صادرکنندگان به زبان عربی که زبان رسمی این کشور بوده، تسلط کافی داشته باشند. هر چند که برای این کار می‌توان از مترجمین خبره نیز بهره گرفت.

از طرفی در کنار زبان عربی، زبان انگلیسی نیز در آنجا رواج داشته و دومین زبان کشور محسوب می‌شود. درک فرهنگ، آداب و رسوم، شرایط اجتماعی و سیاسی قطر نیز کاملا ضروری به نظر می‌رسد. به عنوان مثال، نظام سیاسی این کشور به صورت پادشاهی بوده و از یکپارچگی سیاسی در ساختار حکومت برخوردار است.

اما علاوه بر آشنایی با شرایط و نیازهای کشور مقصد، نیاز است تا صادرکنندگان قبل از آغاز فرایند صادرات، با قوانین و مقررات تجاری در ایران و همچنین کشور مقصد آشنایی کامل داشته باشند. برای این کار می‌توان با جستجوی ساده اینترنتی به اطلاعات خوبی دست یافت.

صادرکنندگان باید از کارت بازرگانی برخوردار بوده و دارای کد اقتصادی مشخص باشند. در این خصوص نیز می‌توان از اتاق‌‌های بازرگانی و همچنین وزارت صمت یا ادارات آنها در شهرهای مختلف کمک گرفت. 

اطلاعات کاربردی صادرات به قطر

در امر تجارت و صادرات، هر اندازه که افراد بتوانند دایره ارتباطات خود را گسترده کنند، احتمال موفقیت آنها نیز افزایش پیدا می‌کند. ما تلاش کرده‌ایم تا نام و اطلاعات تماس برخی نهادها و افراد مهم در خصوص صادرات به قطر را در جدول زیر ذکر کنیم.